Tot eerlick onderhoudt van meyskens cleene

"Tot eerlick onderhoudt van meyskens cleene" (OCMW Antwerpen, Dirk Verhelst 1996) is een boek waarin naast de geschiedenis van de openbare armenzorg te Antwerpen, voornamelijk aandacht is voor het Maagdenhuis van Antwerpen . Van 1953 tot 1882 was hier een weeshuis voor arme weesmeisjes. Op 20 september 1884 opende in de kapel van het Maagdenhuis een museum met werken van het Bestuur van de Burgerlijke Godshuizen. De catalogus telde doen 85 kunstwerken. Na een tijdelijke sluiting heropende het in 1930. In 1985 breide het museum uit tot de ganse voorbouw. Inmiddels bevat de de kerncollectie  3.945 kunstwerken.

Nu, 140 jaar na de opening van het museum, besliste het stadsbestuur om de collectie niet meer ten volle openbaar te stellen.  Waarbij de kerncollectie van het Maagdenhuis van de 3.945 stukken, naar 343 stukken zal worden herleid. Wat er met de rest zal gebeurden is onduidelijk. Tevens besliste men  om nog slechts een kleine kamer van +- 20 m² voor te behouden voor de collectie van het Maagdenhuis (kamer achteraan links). Vanaf het najaar van 2024 tot en met 2026 zullen de overige kamers gebruikt worden om de collectie van het Museum Mayer van de Bergh ten toon te stellen. Dit is naar aanleiding van de werken om het museum uit te breiden naar het toenmalig woonhuis van Fritz Mayer van den Bergh. (zie bijdrage hierover)  De overige ruimtes boven en in de achterbouw zijn toegewezen aan culturele instellingen. 

Dirk Luyten, doctor in de sociale wetenschappen en master stedenbouw en ruimtelijke planning, medeauteur van het boek Kinderen van de Zorg, Zes eeuwen stedelijke jeugdzorg in Antwerpen (Garant 2022) en curator van de triotentoonstelling Kinderen van de Zorg, vreest ergste voor wat betreft de Antwerpse sociale geschiedenis. "Ook Antwerpen verdient een degelijk museum van de zorg. De Antwerpse geschiedenis van de zorg mag niet zomaar te vondeling gelegd worden op 20m². Er is al een kans verkeken met het in erfpacht geven van de historische gebouwen van het Sint-Elisabethgasthuis. Daar zijn nu een exclusief hotel en enkele sterrenrestaurants gevestigd. Dat is jammer want deze bijna acht eeuwen oude zorgsite was samen met het nabijgelegen Maagdenhuis uiterst geschikt om er een moderne museale invulling aan te geven gecombineerd met enkele sociale zorginitiatieven."

Op 7 mei 2024 bezocht ik met Maagdenhuis om, in zekere zin, afscheid te nemen van de collectie. Als voormalig medewerker van deze instelling betreur ik deze gang van zaken. Historische, sociale instellingen zijn uiteraard niet winstgevend. Maar het is de plicht van de overheid om deze als goede huisvader te koesteren en in leven te houden. De baliebediende vertelde mij dat het museum open blijft tot 27 juni. 

Bij aanvang van mijn bezoek stel ik vast dat de opstelling n.a.v. de tentoonstelling "Kinderen van de Zorg" nog steeds van kracht is (zie kinderen-van-de-zorg-in-het-maagdenhuis). Ik had gehoopt dat de originele opstelling terug was, niet dus. De wit/zwart tekstborden met schreeuwende kleuren contrasteren tegenover het rustieke interieur. Het ontbreken van het zicht op de glas in lood ramen in de voorgevel is zeer jammer.  Tevens valt mij op dat de eiken tafel in de voorzitterszaal is verdwenen. Dit is ook het geval in de Van Der Meerekamer, hier is er een vitrinekast in de plaats gekomen. De maquette van de vondelingenschuif is verhuist naar de overzijde van de binnenkoer en beperkt het zicht op de panelen met de aalmoezeniers. Na een bezoek aan de voormalige kapel, waar 140 jaar geleden de kiemen van het museum werden gelegd, verlaat ik het Maagdenhuis met een wrang gevoel. 

Aandenken

Ik spring nog even binnen in het Museum Mayer van de Bergh, waar de baliebediende mij zegt dat dit museum open blijft tot het einde van het jaar (???) en er dan 43 werken tijdelijk verhuizen naar het Maagdenhuis. Vergelijk met de voormelde beslissing van het stadsbestuur ...